Hier äußern wir uns zu bedeutenden Personen
außer zu Schriftstellern - diese unter "plattdt. Schriftsteller"
Monatsbeitrag von ReSzo. und WePri. Jan. 2018
Plietsche Berliner und Brandenburger
| Name | von / bis | Ort | "erfunden" |
Franz Karl Achard | 1753 - 1821 | Berlin | Zucker aus Rüben | |
Leo Baginski | 1891 - 1964 | Berlin | Spalttablette | |
August Borsig | 1804 - 1854 | Berlin | Dampflok (nacherfunden) | |
Reinhold Burger | 1866 - 1954 | Glashütte | Thermoskanne | |
Werner Forßmann | 1904 - 1979 | Berlin | Herzkatheder | |
Hermann Henschel | 1843 - 1918 | Luckenwalde | Bierdeckel, Pappteller | |
Johann Kirsten | um 1900 | Lychen | Reißzwecke | |
Peter Kretschmer | 1938 - 2017 | Bergholz-Rehbrücke | Tempo-Erbsen | |
Ernst Litfaß | 1816 - 1874 | Berlin | Litfaßsäule | |
Johann Heinrich Leberecht Pistorius | 1777 - 1858 | Berlin | Schnaps aus Kartoffeln (Brennapparat) | |
Theodor Rospatt | 1831 - 1901 | Berlin | Café Achteck | |
Gustav Louis Zietemann | 1807 - 1880 | Eberswalde | Spritzkuchen |
Nachtrag von KlaHo.:
Das Eisbein wurde in Berlin im 19. Jhd. erfunden -
in einer kleinen Kneipe nahe dem Görlitzer Bahnhof
außerdem: "Die 30 spannendsten Berliner Erfindungen"
siehe: rbb-Fernsehen / 30 Favoriten / Archiv
Monatsbeitrag von HeiGl. Sept. 2011
Josef Garbaty
Josef Garbarty-Rosenthal is an27.Juni1851 in Lida in Weißrussland geburn. He ha mit sine Frau Rosa Rahel 2 Söhne,Eugen un Moritz.Mit sine Familie gün he dun no Preußen.Ton End det 19. Johrhunnert ha he sine 1.Zigaretten- Fabrik in de Schönhauser Allee mit de Erfolgsmark Königin Sarba.
Af 1906 treckt .he mit sine Fabrikation no Pankow in de Hadelichstrot,wo se bet Ende der 30 Johr dat grötzte Unternehmen wiern.
De jüdische Familie Garbaty gün 1939 no Amerika ,ähre Fabrik wür er 1938 im Zuge der „Ausschaltung der Juden aus dem Wirtschaftsleben“wech nom. De gesamte Besitz güng an de ut Köln stammende Jakob-Koerfer Grupp.
Josef Garbaty güng nich mit no Amerika,he is 1939, 3 Doch no sein 88. Geburtsdach, storbn un is up denn Jüdischen Friedhof in Weissensee bieset.
De Enkel ,Dr. Thomas Garbaty 1930 in Berlin geburn,left bet to sin Ende2009 in Amerika.He wir bet toletzt Mitglied des Kuratoriums des Vereins derFörderer und Freunde des ehemaligen jüdischen Waisenhauses in Pankow e.V. .
Das Berliner Zigarettenimperium
1879 füng Josef G. to hob mit sine Fru Zigaretten un Tabakworn to Hus hertostelln.1881 grünt he sin 1. Zigarettenunternehmen in de Schönhauser Allee.As dat to lütt wür treckt he no Pankow in de Hadelichstrot.He ha in sine Fabrik för de Arbeiter Sozialrüme,ne Kantin, Pausenrüme Bäder, ne Wäscherie un ne Biblotek inrichten loten.De Arbeiter han ne Betriebszeitung,ne Arbeitslosenfürsorg,en Werkschor un en Betriebssportchlub.He het goot för siene Lüt sorcht,denn irst 9 Johr spärer wür in annern Betriebe de Arbeitslosenversicherung inführt.
Bet in de 30 Johr wirn jedet Johr Betriebsbälle för de Angestellten.z.b. de Kirmisball,Alpenball ect. För Leistungen ut de Kantine geft dat extra Gabarty Kantinengeld.
1912 wür in de Berlinerstr.dat 2. Gebäude bucht.1931entstun dat 3. Gebäude,dun ha he fast 1600 Lüt to Beschäftigung,ton groden deel Frugenlüt,se wirn in Banderoliersoll insett.
Der Mäzen
Garbaty ha för denn 1. Weltkrieg schon Niederlotungen in miereren Stoten Europas,ok in de dütschen Kollonien. in Russland würn de Garbaty-papirossi girn rokt. He wir Hoflieferant för de Regierung Italiens.De bekannteste Marke wier de Königin von Saba,de irste ägyptische Zigarett in Berlin.Garbaty har dat Wornteken 1887 indrogn loten un 1898 wür se ok patentrechtlich schützt.
1928 kem de Kurmark as nieje Zigarett dorto.To de domoligen Tiet wirn Zigaretten biller in de Verpackung sehr belevt.so gev dat ok von de Garbartyfabrik Sammelbiller to verschiedene Themen,
- Deutsche Heimat
- Gallery of Modern Beauty
- Schienenwunder
- Von Friedrich dem Großen bis Hindenburg
To jede Serie gev dat passende Alben mit vördruckten Affbildungen.
As nächstet Projekt ha Garbaty nu ok de Herstellung för de Zigarettenpackung övernom.He gründ de Tochtergesellschaft Pappen un Papier-Verarbeitungs AG 1919. Hier wür mit modernsten Maschinen Verpackungsmaterial un Plakate för unterschiedliche Afnähmer.De Brörer Eugen unMoritz wiern Alleninhaber der Pa-Pa-Ge-Aktien un han 800 Arbeiter in ehrn Betrieb.1929 verköpen se an de Firma Reemtsma ut Hamburg un övernähm de Zigarettenfabrik.1930 wür de Konkurenzkampf grötter de Andel von Eugen Garbaty wart von den mtsma Konzern övernom.Mit Hitlers Macht würn de Tieden för Juden immer schwerer.1938 müßten se Zwangsverköpen.
Familie Garbaty verlör denn ganzen Besitz.Josef Garbaty blifft bett to sein Dot ,betreut von Sophie Boroschek,. in siene Villa.Sophie B. wür 1943 im Kz. Vergast. Dat jüdische Wiesenhus,wat von Garbaty grottügich ünnerstützt wür ,wür zwangsrümmt un as Reichssicherheitshauptamt nutzt.
Ehrung
As de Ubahn bet Pankow verlängert wür,wür de Bahnhofsvörplatz to Ehren von Josef Garbaty in Garbatyplatz ümbenannt.un en Schriftzuch upstellt.An 29. Juni 2002 wür up den Garbatyplatz to Ehren un in Andenken an sin soziales Don un Hanneln ene Schrifttofel in de Ird inloten.
No denn 2.Weltkriech würn wärrer Zigaretten ünner denn Nomen Garbaty herstellt.Donoh würr en VEB -Betrieb ut,de Marken wie Cabinet,Club ect. produzierten.No de Wend stün dat Gebüd in de Berlinerstr. lang lier.Nu warn Eigentumswohnungen in bucht.
Siene Villa is nu libanesische Botschaft.In de Hadelichstr. is ut dat Gebäud en Gesundheits zentrum worn.
op ´n nee´en Stand bröcht: Nov.2020